BÖLÜM 6: OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU
MODÜL 23
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU
- Ön Test
- Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?
- Otizm Spektrum Bozukluğunun Görülme Sıklığı
- Otizm Spektrum Bozukluğunun Temel Belirtileri
- Bir Bireyin Otizm Spektrum Bozukluğuna Sahip Olduğu Nasıl Anlaşılabilir?
- Otizm Spektrum Bozukluğunun Nedenleri
- Tanılama
- Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerin Genel Özellikleri
- Otizm Spektrum Bozukluğunun Dereceleri
- Otizm Spektrum Bozukluğunun Tedavisi Var Mıdır?
- Yararlanılan ve Önerilen Kaynaklar
- Son Test
Formları indirin.pdf
Otizm Spektrum Bozukluğunun Dereceleri
Modül Kazanımları
- Bu modülü tamamladığınızda;
- Otizm spektrum bozukluğunu tanımlayabilecek
- Otizm spektrum bozukluğunun görülme sıklığını açıklayabilecek
- Otizm spektrum bozukluğunun temel belirtilerini açıklayabilecek
- Bir bireyin otizm spektrum bozukluğuna sahip olma olasılığını nasıl anlayabileceğini açıklayabilecek
- Otizm spektrum bozukluğunun nedenlerini açıklayabilecek
- Otizm spektrum bozukluğunun tanılanma sürecini açıklayabilecek
- Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin genel özelliklerini sıralayabilecek
- Otizm spektrum bozukluğunun derecelendirilmesini açıklayabilecek
- Otizm spektrum bozukluğuna ilişkin tedavi seçeneklerini tartışabileceksiniz
Otizm spektrum bozukluğu (a) birinci düzey, (b) ikinci düzey ve (c) üçüncü düzey olarak üç düzeyde derecelendirilmektedir (DSM-5). Otizmin yoğunluk derecesi otizmli bireyin yaşamında gereksinim duyacağı destek düzeyini de belirlemektedir. Dolayısıyla, birinci düzey bireyin destek gereksinimi olduğunu, ikinci düzey yoğun destek gereksinimi ve üçüncü düzey ise çok yoğun destek gereksinimi olduğunu ifade eder.
Birinci Düzey: Destek Gereksinimi
En hafif otizm spektrum bozukluğu tanısıdır. Genellikle sosyal açıdan zorluk yaşarlar ve bu açıdan desteğe gereksinim duyarlar. Başkalarıyla konuşma başlatmakta güçlük çekebilir ve uygun olmayan şekilde cevap verebilir ya da ilgileri kolayca dağılabilir. Sonuç olarak, yardım olmadan arkadaş edinmekte zorluk çekebilirler. Aynı zamanda esnek olmayan davranış kalıpları (örn., arkadaşıyla yalnızca en beğendiği film hakkında konuşma isteği) gösterebilirler. Değişen durumlara, yeni ortamlara uyum sağlamakta zorlanabilirler; planlama yapmak ve organize olmak için desteğe gereksinim duyarlar.
Belirtileri
- Sosyal ilişki ve etkinliklere karşı ilgi azlığı
- Bir başkasıyla konuşmak gibi sosyal etkileşimleri başlatmada zorluk
- Karşılıklı konuşmayı sürdürmekte sorunlar
- İletişimde zorluk yaşandığını gösteren açık işaretler
- Rutindeki değişimlere uyum sağlayamama
- Planlama yapma ve organize olma sorunları
Birinci düzey otizm spektrum bozukluğu olan bireyler destek alarak kaliteli bir yaşam sürdürebilirler. Çoğunlukla sunulan destek davranışsal uygulamalardan oluşur. Bu uygulamalarda sosyal becerilerin ve iletişim becerilerinin artmasına ve doğal olarak ortaya çıkmasına yardımcı olunur.
- Otizm spektrum bozukluğunun bu düzeyde görüldüğü bireylerde toplumsal ortamlara katılma genellikle sorun teşkil etmemektedir. Dolayısıyla, güvenlik sektöründe hizmet veren bireyler olarak otizmden bu düzeyde etkilenmiş olan çocuk ve yetişkinlerle pek çok kez karşılaşmış olduğunuz halde fark etmemiş ya da herhangi bir sorunla karşılaşmamış olma olasılığınız son derece yüksektir.
İkinci Düzey: Yoğun Destek Gereksinimi
Birinci düzeyde duyulan destekten daha yoğun bir desteğe gereksinim duyulur. Bu bireylerde sözel ve sözel olmayan iletişim becerilerinde belirgin aksaklıklar görülür. Destek alsalar bile anlamlı iletişim kurma ve sürdürmede zorluk yaşayabilir ve uygun olmayan sıra dışı yanıtlar verebilirler. Kısa cümlelerle ve sadece belirli konularda konuşabilirler. Sözel olmayan iletişimde de sorunlar yaşayabilirler. Örneğin konuştukları kişilerin yüzlerine bakmayabilirler. Bu düzeyde otizm spektrum bozukluğu tanısı almış bireyler günlük yaşamın işlevlerini yerine getirmeyi zorlaştıracak ölçüde esnek olmayan davranış kalıpları gösterebilirler. Genellikle değişimlere uyum sağlayamaz ve böyle durumlarda yoğun stres yaşarlar.
Belirtileri
- Çevrede ya da rutinindeki değişimlere uyum sağlayamama
- Sözel ve sözel olmayan iletişimde ciddi sorunlar
- Sıradan bir gözlemcinin kolayca fark edebileceği davranış sorunları sergileme
- Sosyal ipuçları, etkileşim ve iletişime uygun olmayan yanıtlar verme
- Değişim karşısında sorun yaşama
- Çok basit cümlelerle iletişim kurma
- Dar ve belirli ilgi alanları
İkinci düzey otizm spektrum bozukluğu tanısı alan bireyler birinci düzeye göre daha fazla desteğe ihtiyaç duyarlar. Destekle bile çevrelerindeki değişime uyum sağlamakta sorun yaşarlar. Farklı müdahaleler işe yarayabilir. Örneğin duyusal bütünleştirme terapisi bu düzeyde duyusal uyaranlarla (örn., ağır kokular, yüksek ses, dikkat dağıtan ışık ya da diğer görsel değişimler) başa çıkmaları konusunda yardımcı olabilir.
- Otizm spektrum bozukluğunun bu düzeylerde görüldüğü bireylerde toplumsal ortamlara katılım sırasında genellikle sorunlar yaşanabilmektedir. Dolayısıyla, güvenlik sektöründe hizmet veren bireyler olarak otizmden bu düzeyde etkilenmiş olan çocuk ve yetişkinlerle karşılaştığınızda sizlerin de sorun yaşaması mümkün olabilmektedir. Karşılaşabileceğiniz bu gibi durumlarda hem otizmli birey ve yakınları hem de sizin için olayı daha sakin ve rahat geçirebilmeniz için yapabilecekleriniz olduğunu unutmayınız. Bu nedenle, bir sonraki modülü dikkatlice takip etmenizi öneririz.
Üçüncü Düzey: Çok Yoğun Destek Gereksinimi
Üçüncü düzey en ağır otizm spektrum bozukluğu tanısıdır. Bu bireylerde sözel olan ve olmayan iletişimde büyük sorunlar yaşarlar. Genellikle başkalarıyla iletişim kurmaktan kaçınırlar, birine yanıt vermeleri gerekirse çok sınırlı tepki verebilirler. Davranışları esnek değildir ve çok tekrar eder. Değişimlere sert tepki verebilirler ve dikkatlerini başka yere vermelerini / yaptıkları işi bırakmalarını gerektiren durumlarda yoğun stres yaşayabilirler. Okulda, evde ya da işte başarılı olabilmek için temel becerileri öğretebilecek devamlı bir bakıcıya gereksinim duyabilirler.
Belirtileri
- Sözel olan ya da olmayan iletişimde hemen kolayca fark edilebilen sorunlar
- Sosyal etkileşim kurma konusunda isteksiz olmak
- Çevresindeki ve rutinindeki beklenmeyen değişimlere karşı aşırı tepkide bulunma
- Dikkati farklı bir şeye yönlendirememe ya da bu açıdan büyük zorluk yaşama
Üçüncü düzey otizm spektrum bozukluğu tanısı alan bireyler ikinci düzeye göre daha fazla desteğe ihtiyaç duyarlar. Genellikle iletişim ve davranış sorunlarına yönelik sık ve yoğun destek gereksinimleri vardır. Otizm spektrum bozukluğunu tedavi edebilecek bir ilaç ya da tıbbi tedavi yoktur ancak; depresyon ya da dikkat dağınıklığı gibi durumlar için ilaç tedavilerinden yarar sağlayabilirler. Bu düzeyde otizmi olan bireyler okulda, evde ve işte başarılı olabilmek için gerekli becerileri öğretebilecek bir bakıcıya ihtiyaç duyabilirler. Destekle bile çevrelerindeki değişimlere uyum sağlamakta sorun yaşarlar. Farklı müdahaleler işe yarayabilir.
- Otizm spektrum bozukluğunun bu düzeylerde görüldüğü bireylerde toplumsal ortamlara katılım sırasında genellikle sorunlar yoğun bir düzeyde yaşanabilmektedir. Dolayısıyla, güvenlik sektöründe hizmet veren bireyler olarak otizmden bu düzeyde etkilenmiş olan çocuk ve yetişkinlerle karşılaştığınızda sizlerin de sorun yaşaması mümkün olabilmektedir. Karşılaşabileceğiniz bu gibi durumlarda hem otizmli birey ve yakınları hem de sizin için olayı daha sakin ve rahat geçirebilmeniz için yapabilecekleriniz olduğunu unutmayınız. Bu nedenle, bir sonraki modülü dikkatlice takip etmenizi öneririz.