BÖLÜM 5: ÖZBAKIM BECERİLERİNİ KAZANDIRMAK

MODÜL 20
ÖZBAKIM GEREKSİNİMLERİNİ KARŞILAMA

Formları indirin.pdf

Elif Tekin İftar
Prof.Dr

Soyunma ve Giyinme Becerilerinin Öğretimi

Modül Kazanımları

  • Bu modülü tamamladığınızda;
  • Özbakım becerilerinin önemini açıklayabilecek
  • Özbakım becerileri öğretiminden önce yapılacak hazırlıkları sıralayabilecek
  • Beslenme becerilerinin öğretim basamaklarını açıklayabilecek
  • Soyunma ve giyinme becerilerinin öğretim basamaklarını açıklayabilecek
  • Özbakım becerilerinin sergilenmesinde etkinlik çizelgelerinin kullanımını açıklayabilecek
  • Tuvalet eğitiminin basamaklarını açıklayabilecek
  • Özbakım becerilerinin öğretiminde önemli noktaları tartışabileceksiniz

Beslenme becerileri gibi soyunma ve giyinme becerilerinin de önemli bir kısmı zincirleme becerilerdir. Bu becerilerin öğretiminde de beslenme becerilerinin öğretimi için önerilen süreci kullanmanız beklenmektedir. Çocuklar genellikle soyunma becerilerini giyinme becerilerinden daha kolay ve hızlı öğrendiklerinden soyunma ve giyinme becerilerinin öğretimine öncelikle soyunma becerilerinin öğretimiyle başlanır. Öğretim sürecine ilişkin açıklamalara geçmeden önce tüm özbakım becerileri için geçerli olan bir kuralı tekrar hatırlatmak isteriz. Çocuğunuzun soyunma ve giyinme becerilerini bağımsız olarak sergileyebilmesi için bu becerileri çocuğunuzun yerine sergilememeniz, çocuğunuza bu becerileri sergileme fırsatları vermeniz gerektiğini unutmayınız.

Aşağıda soyunma ve giyinme becerilerinden bazıları yer almaktadır. Bu modülde aşağıda sıralanan becerilerin öğretimi üzerinde çalışırken size yararlı olabileceği düşünülen açıklamalara yer verilmiştir. Bu amaçla, izleyen başlıklarda öncelikle soyunma ve giyinme becerilerinin öğretiminde size örnek olması amacıyla pantolon/şort çıkarma becerisinin öğretimi ayrıntılı olarak ele alınmış; ardından diğer soyunma ve giyinme becerilerine ilişkin beceri analizlerine (Beceri analizlerinde yer alan basamakları çocuğunuza göre uyarlamanız gerektiğini unutmayınız) yer verilmiştir. Pantolon/şort çıkarma becerisinin öğretimine ilişkin açıklamaları takip ederek ve sunulan önerilerden yararlanarak diğer soyunma ve giyinme becerilerini de benzer bir yolla öğretebilirsiniz.

  • Pantolon/şort çıkarma ve giyme
  • Tişört çıkarma ve giyme
  • Çorap çıkarma ve giyme
  • Ayakkabı çıkarma ve giyme
  • Mont çıkarma ve giyme

Bu becerilerden hangilerinin öncelikli olarak öğretileceğine çocuğunuzun özelliklerine ve gereksinimlerine göre karar veriniz. Ancak çocuklar için kolay bir beceri olması nedeniyle öğretime öncelikle pantolon/şort çıkarma becerisiyle başlayabilirsiniz. Soyunma ve giyinme becerilerinin öğretiminde de geriye zincirleme yaklaşımına göre öğretim sunmanız ve öğretimde fiziksel ipucu kullanmanız önerilmektedir. Soyunma ve giyinme becerilerinin öğretimine önceki başlıklarda da belirtildiği gibi çocuğunuza büyük ve bol gelebilecek kıyafetlerle başlayınız; çocuğunuz bu becerilerde ustalaştıkça bedenine uygun ve farklı giysilerle çalışmaya devam ediniz. Öğretim sırasında kullandığınız yönergeyi öğretimini amaçladığınız beceriye göre uyarlayınız. Örneğin, çorap çıkarma becerisini öğretirken “Çoraplarını çıkar.”, tişört giyme becerisini öğretirken “Tişörtünü giy.” yönergesini kullanabilirsiniz. Bir giysinin çıkarılması ya da giyilmesi sırasında çocuğunuzun zorlandığı birkaç basamak olması durumunda bu basamaklara ilişkin uyarlamalar yapabileceğinizi unutmayınız.

Pantolon/Şort Çıkarma Becerisinin Öğretimi

Bu becerinin öğretimine bol ve beli lastikli bir pantolon ya da şortla başlayınız. Bu amaçla çocuğunuza birkaç beden büyük gelebilecek bir pantolonu ya da şortu kullanabilirsiniz. Çocuğunuzun pantolon ya da şortu ayakta çıkarırken dengesini korumakta güçlük çekebileceğini düşünüyorsanız öğretim sırasında çocuğunuzun boyuna uygun bir sandalye ya da tabure kullanınız. Geriye zincirleme yaklaşımına göre pantolon çıkarma becerisinin beceri analizine izleyen satırlarda yer verilmektedir.

Pantolon çıkarma becerisinin beceri analizi

  • 1. Sandalyede otururken, ayakların üzerine kadar indirilmiş olan pantolonu çıkarma
  • 2. Sandalyede otururken, ayak bileklerine kadar indirilmiş olan pantolonu çıkarma
  • 3. Sandalyede otururken, baldırlara kadar indirilmiş olan pantolonu çıkarma
  • 4. Sandalyede otururken, dizlere kadar indirilmiş olan pantolonu çıkarma
  • 5. Ayakta dururken, bacakların üst kısmına kadar indirilmiş olan pantolonu çıkarma
  • 6. Ayakta dururken, basene kadar indirilmiş olan pantolonu çıkarma
  • 7. Ayakta dururken, tam giyilmiş olan pantolonu çıkarma

Beceri analizini hazırladıktan sonra pantolon çıkarma becerisinin öğretimine geçiniz. Pantolon çıkarma becerisinin öğretim basamaklarına izleyen satırlarda yer verilmektedir.

Basamak 1

  • Çocuğunuzu sandalyeye oturtunuz.
  • Pantolonunu, çocuğunuzun ayaklarının üzerine kadar giydiriniz.
  • “Pantolonunu çıkar.” yönergesini veriniz.
  • Fiziksel ipucuyla, çocuğunuzun başparmaklarını pantolonun içine sokarak pantolonun belini sıkıca tutmasını ve pantolonu ayaklarından çıkarmasını sağlayınız.
  • Yine fiziksel ipucuyla, çocuğunuza çıkardığı pantolonu yere koydurunuz.
  • Çocuğunuzun doğru tepkisini pekiştiriniz.
  • Fiziksel ipucunu aşamalı olarak silikleştiriniz.
  • Çocuğunuz 5 denemeden 5’inde (5/5) ya da 10 denemeden en az 9’unda (9/10) ipuçsuz doğru tepkide bulunmaya başlayıncaya değin öğretime devam ediniz. Çocuğunuza pantolon çıkarma becerisine ilişkin Basamak 1’in öğretimine başlamadan önce örnek uygulama videosunu izleyiniz.

Basamak 2-4

  • Çocuğunuzu sandalyeye oturtunuz.
  • Pantolonunu, çocuğunuzun ayak bileklerine kadar giydiriniz ve çocuğunuz belirlediğiniz başarı ölçütünü karşılayıncaya kadar Basamak 1’deki süreci tekrar ediniz.
  • Pantolonunu, çocuğunuzun baldırlarına kadar giydiriniz ve çocuğunuz belirlediğiniz başarı ölçütünü karşılayıncaya kadar Basamak 1’deki süreci tekrar ediniz.
  • Pantolonunu, çocuğunuzun dizlerine kadar giydiriniz ve çocuğunuz belirlediğiniz başarı ölçütünü karşılayıncaya kadar Basamak 1’deki süreci tekrarlayınız.

Tişört/Çorap/Ayakkabı/Mont Çıkarma Becerisinin Öğretimi

Tişört/Çorap/Ayakkabı/Mont çıkarma becerisinin öğretimine başlamadan önce beceri analizi yapmayı unutmayınız. Pantolon çıkarma becerisinin öğretiminde de olduğu gibi bu becerilerin öğretiminde de çocuğunuza büyük ve bol gelen giysiler kullanınız. Öğretim sürecinde ileri zincirleme ya da geriye zincirleme yaklaşımlarından birini tercih edebilirsiniz. Tercih ettiğiniz yaklaşıma göre öğretimi yapılandırınız. Ancak daha önce de söz edildiği gibi soyunma ve giyinme becerilerinin öğretiminde geriye zincirleme yaklaşımının kullanılması daha çok önerilmektedir. İzleyen satırlarda geriye zincirleme yaklaşımına göre sıralanan becerilerin beceri analizlerine yer verilmektedir.

Tişört çıkarma becerisinin beceri analizi

  • 1. Başın üzerinde toplanmış olarak duran tişörtü çıkarma
  • 2. Kulakların üzerinde toplanmış olarak duran tişörtü çıkarma
  • 3. Çenenin üzerinde toplanmış olarak duran tişörtü çıkarma
  • 4. Boyunda toplanmış olarak duran tişörtü çıkarma
  • 5. Kolun biri içeride biri dışarıda olacak şekilde göğüs hizasına toplanmış olarak duran tişörtü çıkarma
  • 6. İki kol da içerideyken göğüs hizasına toplanmış olarak duran tişörtü çıkarma
  • 7. Tam giyilmiş olan tişörtü çıkarma

Çorap çıkarma becerisinin beceri analizi

  • 1. Ayak parmakları üzerine kadar toplanmış olan çorabı çıkarma
  • 2. Ayağın ortasına kadar toplanmış olan çorabı çıkarma
  • 3. Topuğa kadar toplanmış olan çorabı çıkarma
  • 4. Bileğe kadar toplanmış olan çorabı çıkarma
  • 5. Tam giyilmiş çorabı çıkarma

Ayakkabı çıkarma becerisinin beceri analizi

  • 1. Ayak parmaklarının ucunda duran ayakkabıyı çıkarma
  • 2. Topuktan çıkarılmış olarak duran ayakkabıyı ayaktan çıkarma
  • 3. Tam giyilmiş olan ayakkabıyı çıkarma
  • 4. Cırt-cırtı/bağcığı açıp ayakkabıyı çıkarma

Mont çıkarma becerisinin beceri analizi

  • 1. Montun, dirseğe kadar indirilmiş olan ikinci kolunu çıkarma (birinci kolu yetişkin çıkarır)
  • 2. Omuzda duran monttan ikinci kolu çıkarma (birinci kolu yetişkin çıkarır)
  • 3. Kolu dirseğe kadar indirilmiş olan monttan birinci ve ikinci kolu çıkarma
  • 4. Omuzda duran monttan birinci ve ikinci kolu çıkarma
  • 5. Tam giyilmiş ancak önü açık olan montu çıkarma

Pantolon/Şort/Tişört/Çorap/Ayakkabı/Mont Giyme Becerisinin Öğretimi

Pantolon/Tişört/Çorap/Ayakkabı/Mont giyme becerisinin öğretimine başlamadan önce beceri analizi hazırlamayı unutmayınız. Pantolon çıkarma becerisinin öğretiminde de olduğu gibi bu becerilerin öğretiminde de çocuğunuza büyük ve bol gelen giysiler kullanınız. Öğretim sürecinde ileri zincirleme ya da geriye zincirleme yaklaşımlarından biri tercih edebilirsiniz. Tercih ettiğiniz yaklaşıma göre öğretimi yapılandırınız.  Ancak daha önce de söz edildiği gibi soyunma ve giyinme becerilerinin öğretiminde geriye zincirleme yaklaşımının kullanılması daha çok önerilmektedir. İzleyen başlıkta geriye zincirleme yaklaşımına göre sıralanan becerilerin beceri analizlerine ve mont giyme becerisinin öğretimine ilişkin örnek bir videoya yer verilmektedir.

Pantolon/Şort giyme becerisinin beceri analizi

  • 1. Pantolonun belini kendi beline yerleştirme
  • 2. Pantolonu basenden bele çekme
  • 3. Pantolonu baldırlardan basene çekme
  • 4. Pantolonu dizlerden baldırlara çekme
  • 5. Pantolonu ayak bileklerinden dizlere çekme
  • 6. İkinci bacağı paçanın içinden geçirerek pantolonu ayak bileği hizasına getirme
  • 7. Uygulamacının tuttuğu pantolonu ikinci ayağın üzerine getirme
  • 8. Birinci bacağı paçanın içinden geçirerek pantolonu ayak bileği hizasına getirme
  • 9. Uygulamacının tuttuğu pantolonu birinci ayağın üzerine getirme
  • 10. Pantolonu eline alma

Tişört giyme becerisinin beceri analizi

  • 1. Tişörtün gövdesini koltuk altlarından bele doğru indirme
  • 2. İkinci kolu tişörtün kolundan geçirme
  • 3. Birinci kolu tişörtün kolundan geçirme
  • 4. Tişörtün kol evlerini (koltuk altı bölümünü) kendi kollarının üzerine getirecek şekilde boyunda tişörtü çevirme
  • 5. Tişörtü çeneden boyuna indirme
  • 6. Tişörtü kulaklardan çeneye indirme
  • 7. Tişörtü başın üstünden kulaklara indirme
  • 8. Uygulamacının tuttuğu tişörtü başın üstüne yerleştirme
  • 9. Tişörtü eline alma

Çorap giyme becerisinin beceri analizi

  • 1. Çorabın koncunu ayak bileğinden bacağa doğru çekme
  • 2. Çorabın koncunu topuğun yukarısına doğru çekme
  • 3. Çorabı topuğa yerleştirme
  • 4. Çorabı ayak parmaklarından topuğa doğru çekme
  • 5. Çorabın koncunu ayak parmaklarına geçirme
  • 6. Çorabın koncunu ayak parmaklarının ucunda tutma
  • 7. Çorabı eline alma

Ayakkabı giyme becerisinin beceri analizi

  • 1. Ayak topuğunu ayakkabının topuğuna yerleştirme
  • 2. Başparmaklarla tutup ayakkabının topuğunu yukarı doğru çekme
  • 3. Ayağın ön kısmını ayakkabının içine sokma
  • 4. Ayakkabıyı ayak parmaklarının üzerine takma (önceleri yetişkin ayakkabıyı tutarken)
  • 5. Ayakkabının ağzını ayak parmaklarının önüne getirme
  • 6. Ayakkabıyı elleriyle kavrama

Mont giyme becerisinin beceri analizi

  • 1. Montun iki kenarını aynı hizaya getirme
  • 2. İkinci kolu montun kolundan geçirme
  • 3. İkinci eli montun kol evine sokma
  • 4. Montu sırttan ikinci ele geçirme
  • 5. Birinci kolu montun kolundan geçirme
  • 6. Birinci kolu montun kol evine sokma
  • 7. Kol evini birinci elin önünde tutma
  • 8. Montu ele alma

Mont giyme becerisi için örnek öğretim videosunu inceleyiniz.

Soyunma ve giyinme becerilerinin öğretimi sırasında çocuğunuza giysilere ilişkin seçim fırsatları sunmaya özen gösteriniz. Seçim fırsatları sunmak davranış sorunlarının önlenmesini, en aza indirgenmesini ve çocuğunuzun çalışma sırasında daha fazla işbirliği göstermesini sağlayabilir.